عامل محرک خودرو تنها به سوخت و سیستم سوخت رسانی موتور محدود نمیشود بلکه سیستم برق خودرو است که موجب میشود تا نیروی سوخت شعله ور شده و قطعات موتور به کار بیفتند. استارت خودرو، چراغها، سیستم گرمایشی و سرمایشی خودرو و … همگی به برق نیاز دارند تا به درستی کار کنند.
برای این که دزدگیر خودرو کار کند، خودرو استارت خورده و روشن شود، چراغها روشن شوند و سایر قسمتهای برقی خودرو کار کنند نیاز است که جریان برق در سیستم برقی خودرو وجود داشته باشند. این برق توسط قطعات برقی خودرو تولید و به بخشهای مختلف منتقل میشوند. در ادامه قطعات برقی خودرو را همراه با کارکرد آنها معرفی خواهیم کرد:
باتری خودرو
مهمترین نیاز خودرو برای حرکت کردن و به کار افتادن سیستم برقی، وجود برق و دستگاهی برای تولید انرژی مکانیکی به انرژی الکتریکی است. باتری خودرو وظیفه دارد برق مورد نیاز قطعاتی از خودرو مانند استارت، چراغها و بالابر شیشه و … را تامین میکند. باتری خودرو منبع ذخیره برق در خودرو است و برق مورد نیاز برای استارت اولیه خودرو و عملکرد دزدگیر را تامین میکند. اگر باتری نباشد خودرو روشن نخواهد شد. خودرو به یک انرژی اولیه نیاز دارد تا استارت خورده و روشن شود. در صورتی که باتری وجود نداشته باشد یا این انرژی اولیه در داخل آن ذخیره نشده باشد، خودرو استارت نخواهد خورد.
باتری معمولا 2 سال عمر دارد و بعد از دو سال کارکرد اولیه خود را از دست میدهد. عواملی مانند گرمای زیاد و لرزش بیش از اندازه خودرو ممکن است در کاهش عمر مفید باتری تاثیر بگذارد. باتری خودرو دو نوع دارد، باتریهای سرب اسیدی که به باتری تَر معروف هستند و باتریهای اتمی که باتری خشک نیز نامیده میشوند. باتریها بسته به نوع خودرو دارای توان الکتریکی متفاوتی هستند و برای خودروهای سواری معمولا از باتریهای 12 ولت و 60 آمپر استفاده میشود.
دینام
همانطور که گفتیم خودرو برای تولید برق به سوخت نیاز دارد و دستگاهی که انرژی مکانیکی را به انرژی الکتریکی تبدیل میکند، دینام نام دارد. این قطعه مهمترین قطعه در سیستم برقی رسانی خودرو محسوب میشود و با استفاده از سوخت برق مورد نیاز خودرو را تولید مینماید. دینام انرژی مکانیکی مورد نیاز را از طریق تسمه دینام دریافت نموده و به کار میافتد. سپس برق مورد نیاز بخشهای مختلف خودرو را تامین مینماید. در خودروهای جدید قطعه دینام با نام آلترناتور شناخته میشود و این قطعه 12 ولت برق تولید میکند که البته در برخی از خودروها ممکن است این مقدار کمی متفاوت باشد.
منبع ذخیره برق که همان باتری خودرو است توسط همین قطعه برق را دریافت و ذخیره میکند. به همین دلیل در صورتی که دینام خراب شده باشد و یا خوب کار نکند باتری هم شارژ نخواهد شد و پس از مدتی خالی میشود. به همین دلیل هر چند وقت یک بار نیاز است که دینام و تسمه دینام چک شود تا در صورت وجود کوچکترین پارگی یا آسیب دیدگی تعویض شود.
کوئل
در بخش قبل گفتیم که برقی که توسط دینام یا آلترناتور تولید میشود تنها 12 ولت است شمع خودرو قادر نیست با این ولتاژ جرقه ایجاد کند. مقدار ولتاژ مورد نیاز برای ایجاد جرقه 7000 ولت است و قطعهای که در سیستم برق رسانی این مقدار ولتاژ را تولید میکند، کوئل نام دارد. کوئل قطعهای است که برق باتری را تقویت کرده و آن را به شمع منتقل میکند.
در کوئل دو سیم ردیف سیم پیچ وجود دارد که بر اساس قانون القای الکترومغناطیس عمل کرده و جریان برق را تقویت میکند. در صورتی که دینام سالم بود اما خودرو روشن نشد میتوان احتمال داد که کوئل خراب شده است. یکی از مهمترین نشانههای خراب شدن کوئل افزایش مصرف سوخت و کارکرد نادرست موتور خودرو است.
دلکو
در داخل موتور اتومبیل به تعداد سیلندرهای موجود شمع وجود دارد. به عنوان مثال در خودروهای 4 سیلندر 4 شمع وجود دارد که موجب تولید جرقه شده و در موتور احتراق ایجاد میکند. هر شمع برای تولید جرقه به برقی با ولتاژ بالا نیاز دارد. قطعهای که این ولتاژ را به شمعها میرساند دلکو نام دارد. دلکو برق تولید شده با ولتاژ بالا توسط کوئل را به شمعها منتقل کرده و سیستم برق رسانی به شمعها را تکمیل میکند.
جرقهای توسط شمعها تولید میشود به ترتیب اتفاق میافتد و به همان ترتیب نیز احتراق در سیلندرها رخ میدهد. تمامی شمعها بر اساس زمان بندی مشخصی جرقه میزنند و این کار را دلکو بر عهده دارد. دلکو با تقسیم برق میان شمعها زمان جرقه زدن هر شمع را مشخص میکند. در نتیجه ترتیب جرقه زدن شمعها به عملکرد دلکو بستگی دارد. البته در خودروهای جدید قطعه دلکو حذف شده است و قطعه جدیدی که ترکیبی از کوئل و دلکو است در خودرو مورد استفاده قرار میگیرد.
شمع
همانطور که اشاره کردیم شمعهای خودرو در بالای سیلندرها قرار گرفته و وظیفه ایجاد جرقه مورد نیاز برای احتراق موتور را تولید میکنند. هر شمع برای ایجاد جرقه به برق نیاز دارد که توسط کوئل و دلکو به شمع انتقال داده میشود. شمع آخرین قطعه در سیستم برق خودرو محسوب میشود و مهمترین عمل که ایجاد احتراق است را انجام میدهد. هر شمع در حدود 16 الی 20 هزار کیلومتر کار میکند اما معمولا تعمیرکاران توصیه میکنند تا هر 8 الی 10 هزار کیلومتر یکبار شمعها تمیز شوند تا عمل احتراق به طور کامل صورت گیرد.
وایر شمع
جریان بوق تولیدی توسط دینام با ورود به قطعهای به نام کوئل به ولتاژ بالاتری میرسد. برای انتقال این برق ولتاژ بالا به شمعها به سیم مقاومی نیاز است. به این سیم وایر شمع گفته میشود. این وایرها دارای عایقی پلاستیکی هستند تا اتلاف انرژی را کاهش دهند. هر قدر میزان اتلاف انرژی کمتر باشد برق با سرعت بیشتری به شمع میرسد به همین دلیل هر قدر عایق وایر شمع کیفیت بهتری داشته باشد عمل انتقال برق با کیفیت بهتری انجام خواهد شد.
وایر شمع بایستی به طور مرتب توسط مکانیک چک شود. مهمترین عامل خرابی وایرها، از بین رفتن عایق موجود بر روی آنها است. اگر وایر خراب شده باشد برق با سرعت پائینتری به شمع منتقل شده و عملکرد پیشرانه خودرو به خوبی عمل نخواهد کرد. در نتیجه مصرف سوخت افزایش یافته و موجب نشت سوخت در داخل خودرو شده و خطر آتش سوزی در داخل موتور وجود خواهد داشت. از دیگر مشکلات مربوط به وایر شمع امکان شل شدن آنها در محل اتصال به شمع یا کوئل است که بایستی به طور مرتب چک شود. لازم به ذکر است که در خودروهای جدید وایر شمع حذف شده است و شمعها به طور مستقیم به کوئل متصل شدهاند.
فیوز
فیوزها از دیگر قطعات برقی خودرو هستند که شامل چند رشته سیم خیلی نازک هستند که قادر هستند جریان برق با ولتاژ پایین را دارند. در صورتی که جریان زیادی وارد فیوزها شود این سیمها قطع شده و فیوز خراب میشود. فیوزها از وارد شدن آسیب جدی به سیستم برق خودرو جلوگیری میکند و هر زمان که جریان بیش از حد لازم وارد سیستم برق شود فیوز از کار افتاده و جریان برق قطع میشود.
در تمامی بخش های خودرو که برق جریان دارد چندین فیوز کار گذاشته شده است تا از ورود جریان غیر استاندارد به آن قسمت جلوگیری شود و به قطعات اصلی خودرو آسیبی وارد نشود. فیوزها رنگهای مختلفی دارند و هر یک ظرفیت مشخصی دارد. معمولا در داخل خودرو چند فیوز یدکی وجود دارد تا در زمان خراب شدن یک فیوز بتوان فیوز سالم را جایگزین آن کرد.
سوکتها
از دیگر قطعات موجود در سیستم برق خودرو سوکتها هستند. این قطعه شاید خیلی کوچک و بی اهمیت به نظر برسد اما در صورتی که بخش کوچکی از آن خراب شده باشد خودرو از کار خواهد افتاد. این سوکتها از جمله قطعات مهم و کاربردی سیستم برق رسانی خودرو محسوب میشوند. سوکت وظیفه متصل کردن سیمهای برق به قطعات برقی خودرو را بر عهده دارند. هر سوکت چندین رشته سیم دارد و کانکتورهای آنها اشکال مختلفی دارند. احتمال خراب شدن سوکتها وجود دارد و در صورتی که عملکرد خودرو با مشکل مواجه شد بایستی سوکتها و اتصال آنها بررسی شوند.
توزیع کنندههای برق
سیمها در سیستم برق رسانی خودرو نقش مهمی ایفا میکنند. سیمها وظیفه انتقال برق به بخشهای مختلف خودرو را بر عهده دارند و تمامی کلیدها و بخشهایی که با برق کار میکنند به چندین سیم متصل هستند. تعداد سیمهای موجود در خودرو بسیار زیاد است و برای رعایت نکات ایمنی همه آنها پیش از رسیدن به بخش مورد نظر از یک جعبه فیوز عبور میکنند. سیمها معمولا به صورت مرتب از کانالهای مخصوص عبور کردهاند تا مسیرهای سیستم برق خودرو را شلوغ نکنند.
کنترل کنندهها
هنگامی که خودرو روشن است دینام و باتری پیوسته در حال تولید و انتقال برق هستند و برق را به قسمتهای مورد نیاز در خودرو منتقل میکنند. در این میان کنترل کنندهها که در قسمتهای مختلف خودرو وجود دارند جریان برق را قطع و وصل کرده و هر زمان که به برق نیاز باشد جریان برق را برقرار میکنند. این کنترل کنندهها همان دکمهها و کلیدهایی هستند که در داخل خودرو به چشم میخورد. دکمه فلاشر، دکمه بالابر شیشه، دکمه برف پاک کن و … همگی کنترل کنندههای سیستم برق خودرو هستند.